Hordhac
Toddobaadkii hore waxaan akhristayaasha ka ballan qaadnay in aan faahfaahinno waxa looga jeedo erayga (Salafiyo) oo asalkiisa ka yimid erayga (Salaf), sababtuna waxay ahayd in aan aragnay in dad badan oo taageerayaal u ah kooxo ka mid ah kuwa waalay caalamka Islaamka waqtigan aan maanta joogno sida kooxaha Wahhaabiyada iyo wixii ka farcamay sida Ittixaadka iyo Ansaarusunnaha, iyo kuwa Akhwaanka loo yaqaan iyo wixii ka farcamay sida Islaaxa Soomaalida iyo Jihaadka iyo Takfiirka iyo Xarakatul Inqaad tan looyaqaan ee Suudaan iyo qaar kale oo aanan la soo koobi karin.

Kooxahaas dhammaantood waxay ku andacoodaan in ay ku taaganyihiin dariiqii (salafka), qofkii aanan warkooda iyo waxa ay sheegayaan soo raacin ama aanan sida ay yeelayaan yeelin, waxay ku tilmaamayaan (Kaafir) ama (Bidco) ama (Suufi) iwm oo ay uga jeedaan in qofkaasi yahay qof diinta ka baxay ama anaan diin sax ah haysan!

Kolka si qofka muslimka ah ee soomaaliyeed uu xaqeeqada indhaha u saaro ugana badbaado beenta iyo barabagaandhaha ay kooxahassa iyo kuwa u xusulduuba shubayaan, ayaa waxaa waajib inagu noqotay - sidii caadada inoo ahaydba - in aan maanta nalka ku shidno erayga (Salaf ama Salafiyo) oo ah god ka mid ah godadka ay ku gabbadaan kooxahaas fallaagada ah.

Daraasada ku Saabsan salafiyada
Sanadkii 1991kii ayaan qoraal dheer oo lagu fidshay joornaalka (al-Liwaa') ee toddobaadlaha ah ee ka soo baxa (Amman, Jordan), oo cinwaankiisu ahaa (dacwatun ilaa daraasat taariikh al-fikir as-salafi) ayaan ku falaanqeeyay kaalinta ay kooxaha noocaas ah uga jireen taariikhda Islaamka, waxaanna hadalkaygii ku soo gabagabeeyay in kooxahaasi ahaayeen sidi (Xisbi mucaarad ah) oo aanay waligood noqonin (Islaamka Rasmiga ah) ee loo yaqaan (Ahlusunnah Wal Jamaacah).

Sanadkii 1996kii ayaan marlabaad daabacay buug uu cinwaankiisu ahaa (al-slafiyah al-wahhaabiyah, bayna mu'ayidiihaa wa muntaqidiihaa) oo aan daraaso dheer ku sameeyay kooxda (wahhaabiyada) loo yaqaan ee Sacuudiga ka talisa, kuwaas oo aan u arkayay in ay yihiin kooxda ugu xoogga badan Salafiyada maanta jirta.

Maqaalka aan kor ku xusay waxaa la fidshay muddo 10 sano kor u dhaafaysa ka hor (1991kii), Buuggana waxaa la fidshay 6 sano ka hor, figradihii aan uga dooday maqaalkaas iyo buuggaas wali waan aaminsanahay waxna kama bedelin, halkaas marka waxaa akhristow kaaga cad in waxa aan sheegayo aanay ahayn wax aan maanta ama shalay soo maqlay ama aan buug dhowr maalmood ka hor ka soo akhriyay ee ay yihiin figrado maskaxdayda ku raagay tobaneeyo sano ka hor oo aan aad uga fikiray dhowr jeerna raajacshay culuma iyo caamo intabana kala dooday.

Waa Maxay Salaf?
Salaf luqad ahaan waa wixii tegay ama ku dhaafay ama kaa horreeyay, sidoo kale awowyaalkeen iyo qaraabadii inaga horreysay waxaa lagu tilmaamaa (salaf), waxaa kale oo salaf la yiraahdaa "daynta ama amaahda". Istilaax ahaan (Salaf) waa eray uu adeegsigiisa billaabay (Axmad bin Xambal) uuna uga jeeday Asaxaabta iyo taabiciinta iyo wixii culumo ahaa ee waqtigiisa ka hor jiray.

Badanaa waxaa la yiraahdaa (Salaf as-saalix) oo looga jeedo (Salafkii suubbanaa) waxaana looga jeedaa (asaxaabta iyo Taabiciinta iyo wixii culumo ahaa ee hore siiba kuwii noolaa 300 ee sano ee u horraysay taariikhda Hijriyada) oo badanaa loo yaqaano qaaruumihii suubbanaa.

Salaf ma mad-hab baa?
Sida aan horey kuugu sheegnay Salaf waa dadkii noolaa qarniyadii barakaysnaa ee saddexda ahaa ee u horreeyay taariikhda Hijriyada, sida asaxaabta iyo taabiciinta iyo culumadii madaahibta fiqhiga iyo tafsiirka iyo culuunta islaamka inteeda kale laga bartay ee dhintay wixii ku sinnaa qarnigii Axmad Bin Xambal (qarnigii afaraad ee hijriyada).

Waxaa kale oo aan ognahay in Asaxaabta nabiga (NNKH) iyo Taabiciinta iyo Culumada kaleba aanay lahayn mad-hab dhammaantood ka dhaxaysa oo lagu yaqaan oo la yiraahdo mad-habtii (salafka), maxaa yeelay sida aan ognahay, asaxaabtu diinka sidii ay nabiga (NNKH) uga maqleen bay u barteen, Taabiciintuna (sidii ay uga barteen asaxaabta) bay u qaateen.

Waxaa kale oo aan ognahay in Asaxaabta Nabiga allaha ka raalli noqdee qaar badan oo ka mid ah ay madaahib ayaga u gaar ah lahaayeen sida Ibn Cabbaas oo tafsiirka ku caan baxay iyo ibn Mascuud oo asiguna tafsiirka ku caan baxay laakiin mid kasta wuxuu lahaa dariiqo u gaar ah oo tan midka kale ka duwan.

Sidoo kale qaar badan oo asaxaabta ka mid ahaa iyo taabiciinta iyo taabici-taabiciinta waxay lahaayeen madaahib u gaar ah oo ay ku caan baxeen.

Taas waxay kuu caddaynaysaa in aanay jirin hal mad-hab oo ay lahaayeen salafku, ee ay ahaayeen culumo isugu jirta Asaxaabtii nabiga iyo taabiciin iyo taabici-taabiciin kuwaas oo nin kasta uu lahaa aragti asiga u gaar ah oo ku salaysan hadba sidii uu diinka u soo bartay.

Waa maxay Salafiyo?
Salafiyo waa eray loo nisbeeyo (Salaf) waxaana looga jeedaa (kuwa mad-habta salafka raacay), waxayna billaabatay u nisba sheegashada salafku qarnigii afaraad, horayna waxaan u soo aragnay in aanay jirin wax la yiraahdo (mad-habtii salafka). Dadka u nisba sheeganaya salafka ee isku tilmaama (salafiyo) waa dad raacsan mad-habtii Axmad ibn Xambal oo (xambaliyo ah) Caqiidadooduna waa tii karaamiyada iyo mushabihada ee ma aha dad ka mid ah ahlusunnada.

Salafiyadu sharciga ma waafaqsantahay
Sida kaaga cad qoraalka kore Salafiyo iyo salaf labaduba maaha magacyo uu Nabigu (NNKH) baxshay, mana aha magac asaxaabta iyo taabiciintu ogaayeen, sidaa darteed halkaas waxaa kaaga cad in uu yahay eray (Bidco) ah oo aanan diinta meelna kaga qornayn.

Sidoo kale waxaa kuu cad in aaney jirin wax la yiraahdo (mad-habta salafka) maxaa yeelay salafku maahayn dad mad-hab lahaa, mana bannaana in mad-hab aanay ayaguba lahayn oo samayn loo sameeyo dabadeedna la yiraahdo waa mad-habtii salafka sida ay yeelayaan wahhaabiyadu.

Beenta iyo barabagaandhaha kooxaha salafiyada
Kooxaha Salafiyada isku sheega ee ay horseedka u tahay Wahhaabiyada Sacuudiga joogta, waxay ku andacoodaan in ay raacsanyihiin oo haystaan dariiqii salafka, mana dhahaan badanaa (mad-habtii) salafka, maxaa yeelay waxay ogyihiin in aanay jirin mad-hab salafku lahaa, kolka waxay ka baqayaan in ay ku fadeexoobaan, laakiin waxay ku bedeleen (dariiq) ama (jid) ama (Manhaj) iwm oo aanan macno wayn samaynayn, maxaa yeelay dadku dabbaal maaha qof kasta oo wax bartayna wuu ogyahay in aanay erayadaasi waxba ku kala duwanayn kolka sidaas loo adeegsado.

Tusaale ahaan haddii aad tiraahdo, waxaan haystaa Mad-habtii shaafici ama dariiqiisii baan raacsanahay, ama jidkiisii baan haystaa ama waddadiisii baan ku taaganahay, ama manhajkiisii baan ku socdaa, iwm. dhammaan waa isku ujeeddo, kolka halkaas waxaa kaaga cad kooxahaas ku andacoonaya in ay ku joogaan ama haystaan dariiqii (salafka) ama manhajkii (salafka) ama waddadii (salafka) ama Jidkii (salafka) iwm. Ee isku magacaabaya (Salafiyo), waxaa kuu cad in ay qiiq isku qarinayaan oo ay lafcad toobin ku hayaan bacadna hal ku lisayaan diinna aanay fara ku hayn, ahlusunnana aanay raacsanayn.

Waa maxay sababta ay magacaas isugu magacaabayaan?
Sababta ay kooxahaasi magacaas (salafiyada) ah isugu magacaabayaan way iska muuqataa, waxay doonayaan in ay ceebtooda ku qarshaan oo khaladkooda dadka ka indha saabaan, siiba dadka caamada ah ee aanan aqoon u lahayn diinta kolka ay maqlaan (salafka) waxay u malaynayaan in ay ahaayeen koox dariiq gaar ah ku joogtay oo mad-hab gaar ah oo lagu yaqiin lahayd oo isugu jira nabiga asaxaabtiisii iyo taabiciintii!! kolkaas bay sidaas ku raacayaan kooxahaas sida ku dhacday shacabka dhibaataysan ee Soomaalida qaar ka mid ah oo badan, kuwaas oo Wahhaabiyada Sacuudigu been u sheegtay qaarna lacag ku sabatay, qaarna jaamicaddeeda wahhaabiyada ee madiina ku taalla ku tababartay.

Soomaaliya dhibaatadeeda yaa u sabab ah
Dhammaanteen waxaan ognahay in ay kooxahaas diimeed ee fallaagada ah ee Islaaxa iyo Ittixaadku ahaayeen kuwii ugu darraa ee kaalinta libaax ka qaatay burburkii Soomaaliya, dagaalkii sokeeyana hurshay, ilaa iyo maantana ka shaqaynaya sidii ay u sii kordhilahayd dhibaatada soomaaliya ayaga oo marna ku gabbanaya diin, marna ganacsato marna qabiil marna dagaal-oogayaasha.

Waxaa intaas kaaga daran in ay u adeegayaan xoogag shisheeye, oo Ittixaadkuna u adeegayo dowladda Sacuudiga iyo Khaliijka intiisa kale, kuwaas oo la ogyahay mowqifka ay ka joogaan midnimada iyo jiritaanka soomaaliya iyo kooxda Ikhwaanka (Islaaxa) oo ayaduna u adeegta maasooniyada caalamiga ah iyo masar iyo Suudaan, oo ayaguna har iyo habeen ku tuugsanaya magaca Soomaaliya.

Goormaa dadwaynaha soomaaliyeed indha furi doonaa?
Dhibaatooyinka ay kooxahaasi u gaysteen dadwaynaha soomaaliyeed ma aha wax la soo koobi karo, waxaanse halkan ku xusayaa dhowr tusaale.

1. Ayaga oo dalkii fidno iyo dagaal ka kacshay, oo marna ku gabbanaya Qabiil, marna Ganacsato, Marna Diinta marna Dagaal-oogayaasha.

2. Ayaga oo marin habowshay caqiidadii ahlusunnada oo ku faafshay bulshada soomaaliyeed caqiidada wahhaabiyada ee muslimiinta oo dhan ogtahay in ay tahay caqiido habowsan oo (Tajsiim iyo tashbiih) isugu jirta kitaabka iyo sunnada iyo madaahibta culumadana aanan meelna ka soo gelin.

3. Ayaga oo tafaraaruq iyo khilaaf joogto ah ka dhex dhalshay bulshada soomaaliyeed ee qurbaha u soo baxday ee ka soo qaxday dagaalka sokeeye, oo u kala qaybinaya kooxo iyo firqooyin is laynaya.

4. Ayaga oo kala fogaynaya qoysaska oo colaad ka dhex dhalinaya ninka iyo naagtiisa, dabadeedna kala furaya ee naagta ayagu guursanaya!! kuna andacoonaya in sidaas diintu dhigayso.

5. Ayaga oo kufri ku xukuma ciddii aanan waxa ay sheegayaan soo raacin, oo falkooda oo kale samayn, ama waa bidci iyo waa lunsanyahay dhahaya si ay u cabsiiyaan oo ugu khasbaan in uu mad-habtooda lunsan soo raaco.

6. Quraanka Kariimka ah iyo Xaddiiska Sharafta leh ee Nabigeenna Calayhi as-salaatu wassalaam, dad ku dheggan in ay yihiin bay dadka ugu sheekeeyaan, tafsiir iyo sharax been ah oo aanan culumadii hore midna laga maqal ayayna ka baxshaan, oo ay badankiisa ka soo baawsadeen Ibn Taymiya iyo Ibal Qayyim iyo Ibn Cabdilwahhab.

7. Jahliga ka haysta Luqadda carabiga iyo Taariikhda Xadaaradda Muslimiinta iyo Madaahibta Fiqhiga ah ee Muslimiinta ayaga oo doonaya in ay qarshaan ayay waxay ku andacoodaan in aanay bannaanayn in la raaco madaahibtaas ee ay waajib tahay in Kitaabka iyo Sunnada lagu dhego!!

8. Ku arki maysid dadka madaahibtan lunsan u xusul duuba nin aqoon fiican leh oo aqoonta u soo maray jidadka loo soo maro, tusaale ahaan, badankoodu maaha dad jaamicado iyo macaahid sida la yaqaan oo dadka kale uga soo baxaan uga soo baxay, ee cilmigoodu wuxuu u badanyahay "baawsi".

9. Badanaa waxay isku qiimeeyaan wax ay ku magacaabaan (Tazkiyo) oo ah in qof ayaga ka mid ah ku ammaano, haddii kale caqiidadaada iyo iimaankaaga midna ictiraafi maayaan, waxayna isku yaqaanniin halkudheg ah (xaqqa waagaan aragnay) ama (xaqqa allaha ina tuso) iwm sida (akhiiyow), oo badanaa erayga (xaq ama akhii) soo gelayaan, waxayna uga jeedaan (xaq) madaahibtooda fallaagada ah ee diinka toosan ugama jeedaan, (akhii)-na waxay uga jeedaan qofka ay isku kooxda yihiin, ee (ikhwaannimada Islaamka) ugama jeedaan.

10. Muslimiinta kale lama tukadaan waxna kuma darsadaan, haddii aanan masaajidkooda lagu tukanayn, masaajid ayaga u gaar ah bay ku tukadaan, haddii ay magaalada ku badanyihiin, haddii ay ku yaryihiinna meelo ayaga u gaar ah bay ku tukadaan!! Maxaa yeelay waxay aaminsanyihiin in dadka kale lunsanyahay oo ay ayagu saxanyihiin. Masaajidyada qurbaha laga dhisay badankooda ayaga ayaa dhisay oo dowladda sacuudiga ayaa lacag siisay ama ikhwaanka caalamiga ah iyo maasooniyada ayaa lacagta u soo aruursha.

11. Raggoodu waxay ku caan yihiin in ay xirtaan qamiis carbeed gaaban garkana la baxaan, koofi cadna madaxa saartaan ama cimaamad kasii kormarshaan. Haweenkana maro madow oo wayn oo ay jilbaab ama qamiis ku magacaabaan oo kolka haweenaydu socoto gadaal soo jiitamaysa bay ku hugshaan! Indhaha iyo afka iyo gacmaha iyo wajiga iyo korka haweenka oo dhanna waxay leeyihiin waa cawro!

Hadafka Kooxahan muxuu yahay?
Hadafka kooxahan waa mid indheergaradka caalamka islaamka oo dhan ogyahay, waana:

1. Hadaf (siyaasi) ah, waxay isku dayaan in ay bulshada kontoroolaan ayaga oo diinka ugu gabbanaya ama dhaqaale ku majaraynaya ama wixii kale ee ay adeegsan karaan adeegsanaya, sidoo kale waxay ku fidaan ciidanka iyo askarta dhexdooda iyo xisbiyada siyaasadeed si ay halkaas xukunka uga soo boodaan.

2. Hadaf Cunsuri ama qabyaaladeed, waxaan wada ognahay, in kolkii wahhaabiyadu sacuudiga qabsatay ay takooreen wixii aanan aalushaykh iyo aalu sacuud ahayn. Sidoo kale, kolkii kooxda xasan al-Turaabi qabsatay Suudaan waxay u magacaabeen xafiisyadii dowladda oo dhan dadka ayaga qabaa'ilkooda ah intii kalena way fogeeyeen. Waxaa kale oo aan ognahay in Soomaaliya ay kooxahaas Itixaadka iyo Islaaxu qabiilooyinka ku gabbanaayeen, tusaale ahaan nin Ittixaad ah ayaan 1994kii ku iri, maxaad qabanaysay kolkii dagaalka sokeeye socday, wuxuu igu yiri "mujaahidiinta ayaan dhiiri gelinayay oo yaasiiminayay"!! wuxuu ka wadaa qabiilkiisa, maxaa yeelay soomaaliya Jihaad kama jirin sida aan wada ognahay.

3.Hadaf dhaqaale. Waxaa caado u ah kooxahaas in ay ilaha dhaqaalaha bulshada afka u dhigtaan ayaga oo dariiq kasta oo ay xoolo ku heli karaan soo maraya, ugu dambaystii haddii ay wax kale waayaan waxay ku tuugsanayaan magaca shacabka.

Sidee looga hortegi karaa kooxahan?
1. In diinta la barto, mana aha taas macnaheedu in aayado iyo axaadiis aanan macnahooda la fahmayn la xifdiyo, ee waa in la akhristo tafsiirkooda, kadibna la barto ama la akhristo casharro ku saabsan taariikhda iyo xadaaradda muslimiinta ayada oo isla markaasna waxyaabaha aasaasiga ah sida salaadda iyo waajibaadka kale ee diiniga ah laga baranayo culumada toosan ee aanan raacsanayn kooxahaas fasahaadsan.

2. In laga fogaado qof kasta oo isku tilmaama in uu kooxahaas raacsanyahay ama aad aragto asiga oo ammaanaya. Haddii ay kuula yimaadaan waano iyo wax sheegid, waxaad ku tiraahdaa horta ma ii ogoshahay in aan muslim ahay mise gaal baad ii haysataa? Haddii uu ku yiraahdo muslim baad tahay, hadaba inakala daa ku dheh? sidii reer Afqaanistaan ku dhaheen Bin Laadan (Annagu Muslim baan nahay, umana baahnin wax ina islaamsha)!

3. In lagu tukado masaajidka wayn ee ahlusunnadu isugu imaanayaan, oo aanan lagu tukan meelaha ay kooxahaas gaarka ka dhigteen ee ay kaligood ku tukanayaan ama duruusta ku akhrisanayaan.

Qodobadaas iyo wixii la mid ah ayaa ka mid ah waxyaabaha qofka taageeraya in uu ka fogaado madaahibta fallaagada ah ee aan kor ku soo sheegnay.

Wixii su'aalo ah waxaan rejaynayaa in aad iigu soo hagaajisaan halkan hersi@2garre.com ama aad webka iigu qortaan, si aan uga jawaabo, wa billaahi at-tawfiiq wal hiddaayah.
Dr. Hersi Aw Mohamed